Ποιες είναι οι πέντε λειτουργίες των κοστουμιών στο θέατρο;

Τα θεατρικά κοστούμια εκπληρώνουν πολύ περισσότερους ρόλους από ό,τι θα μπορούσε κανείς να φανταστεί. Κάνουν περισσότερα από το να ντύνουν απλώς τους ηθοποιούς: αφηγούνται μια ιστορία, δημιουργούν μια ατμόσφαιρα και καθοδηγούν την κατανόησή μας για το έργο. Μπορούν να αναγνωριστούν πέντε κύριες λειτουργίες: αισθητική, κοινωνική, ψυχολογική, συμβολική και πρακτική, καθεμία από τις οποίες συμβάλλει με τον δικό της τρόπο στη μαγεία της παράστασης.

Μερικές παραστάσεις όπου μπορούμε να δούμε την πλήρη σημασία των κοστουμιών: Άμλετ , Ντομ Ζουάν , Καρμίγια , Δεσποινίς ντε Μοπέν στο Θέατρο Λωρέτ .

Οι πέντε βασικές λειτουργίες των κοστουμιών στο θέατρο

Τα κοστούμια θεάτρου εκπληρώνουν πέντε διακριτούς ρόλους. Ο καθένας συμβάλλει με τον δικό του τρόπο στην επιτυχία μιας παράστασης.

1. Αναγνωρίστε και αναγνωρίστε τους χαρακτήρες

Τα κοστούμια επιτρέπουν στο κοινό να καταλάβει αμέσως ποιος είναι ποιος στη σκηνή. Ακόμα και από το πίσω μέρος του θεάτρου, μπορεί κανείς να αναγνωρίσει τον βασιλιά από το στέμμα του, τον γιατρό από το λευκό του παλτό ή τον χωρικό από τα απλά του ρούχα. Τα χρώματα, τα σχήματα και τα αξεσουάρ λειτουργούν ως οπτικοί κώδικες. Αποκαλύπτουν την ηλικία, το επάγγελμα, την κοινωνική θέση, ακόμη και την προσωπικότητα του χαρακτήρα.

1. Να τοποθετήσω τη δράση και να μεταδώσω νόημα

Η στολή αφηγείται την ιστορία της εποχής, του σκηνικού και της ατμόσφαιρας του έργου. Ένα φόρεμα από κρινολίνο μας βυθίζει στον 19ο αιώνα, ενώ μια φουτουριστική στολή μας προβάλλει στο μέλλον. Τα χρώματα φέρουν επίσης το δικό τους μήνυμα: το κόκκινο θυμίζει πάθος, μαύρο θάνατο και λευκή καθαρότητα. Μια στολή μπορεί ακόμη και να αντικατοπτρίζει την εξέλιξη ενός χαρακτήρα αλλάζοντας σε όλες τις πράξεις.

1. Βοηθώντας τον ηθοποιό με την ερμηνεία του

Μια καλή στολή μεταμορφώνει τον ηθοποιό εκ των έσω. Επηρεάζει τη στάση του σώματος, το βάδισμα και τις χειρονομίες του. Ένας ηθοποιός με πανοπλία θα συμπεριφέρεται διαφορετικά από έναν που φοράει στολή γελωτοποιού. Η στολή πρέπει επίσης να είναι πρακτική: να επιτρέπει την κίνηση, να διευκολύνει την αναπνοή για το τραγούδι και να προσαρμόζεται στις συγκεκριμένες ανάγκες κάθε ρόλου.

1. Δημιουργήστε το οπτικό σύμπαν της παράστασης

Τα κοστούμια αποτελούν αναπόσπαστο κομμάτι της σκηνοθεσίας. Αλληλεπιδρούν με τα σκηνικά και τον φωτισμό για να δημιουργήσουν μια συνεκτική ατμόσφαιρα. Σε ορισμένες παραγωγές, τα κοστούμια γίνονται ακόμη και στοιχεία σκηνικού από μόνα τους. Συμβάλλουν στη θεατρική ψευδαίσθηση και ζωντανεύουν τον κόσμο που φαντάζεται ο σκηνοθέτης.

1. Πληροί τους τεχνικούς περιορισμούς

Πέρα από την ομορφιά, υπάρχουν και πρακτικές απαιτήσεις. Η στολή πρέπει να είναι ορατή κάτω από τους προβολείς, να αντέχει σε επαναλαμβανόμενες κινήσεις και να επιτρέπει γρήγορες αλλαγές μεταξύ των σκηνών. Πρέπει να είναι ρυθμιζόμενη, ανθεκτική και να διευκολύνει το έργο των ηθοποιών αντί να το περιπλέκει.

Αυτές οι πέντε λειτουργίες αλληλοσυμπληρώνονται και εμπλουτίζονται. Ένα επιτυχημένο κοστούμι τις συνδυάζει όλες για να εξυπηρετήσει με τον καλύτερο τρόπο την ιστορία που αφηγείται η σκηνή.

Πέρα όμως από αυτούς τους θεμελιώδεις ρόλους, στη σκηνοθεσία είναι που το κοστούμι αποκαλύπτει όλη του τη δύναμη, επηρεάζοντας την αντίληψη του κοινού και τη δυναμική της παράστασης.

Αισθητική λειτουργία

Το κοστούμι δημιουργεί το οπτικό σύμπαν του έργου και ζωντανεύει τους χαρακτήρες μπροστά στα μάτια του κοινού.

Τα κοστούμια αγκυροβολούν επίσης τη δράση στο χρονικό και κοινωνικό της πλαίσιο. Τα φορέματα τύπου pannier του δέκατου όγδοου αιώνα μεταφέρουν αμέσως τον θεατή στο Ancien Régime. Οι στρατιωτικές στολές δημιουργούν μια ατμόσφαιρα πολέμου. Αυτή η ιστορική συνέπεια ενισχύει την αξιοπιστία της ιστορίας που αφηγείται.

Αλλά η αισθητική προχωρά παραπέρα. Το κοστούμι αλληλεπιδρά με τα σκηνικά και τον φωτισμό για να δημιουργήσει ένα αρμονικό ταμπλό. Τα χρώματα πρέπει είτε να αλληλοσυμπληρώνονται είτε να δημιουργούν σκόπιμες αντιθέσεις: ένας χαρακτήρας με κόκκινο φόντο σε μπλε τραβάει αμέσως την προσοχή, ενώ οι ουδέτεροι τόνοι επιτρέπουν στον χαρακτήρα να ενσωματωθεί στο συνολικό σκηνικό. Τα υφάσματα και οι υφές παίζουν επίσης τον ρόλο τους: το λαμπερό μετάξι ενός φορέματος πιάνει το φως διαφορετικά από το ακατέργαστο λινό μιας αγροτικής ενδυμασίας. Πρέπει να είναι σχεδιασμένο για τη σκηνή: ορατό κάτω από μερικές φορές εκτυφλωτικούς προβολείς, ανθεκτικό σε επαναλαμβανόμενες κινήσεις και γρήγορες αλλαγές. Κάθε λεπτομέρεια μετράει, από την επιλογή των κουμπιών μέχρι το κόψιμο, το οποίο πρέπει να επιτρέπει θεατρικές χειρονομίες χωρίς να περιορίζει τον ηθοποιό.

Αυτή η οπτική διάσταση επηρεάζει ακόμη και την ίδια την υποκριτική. Ένας ηθοποιός με κοστούμι εποχής υιοθετεί φυσικά μια διαφορετική στάση σώματος. Το κοστούμι στη συνέχεια γίνεται ένα δημιουργικό εργαλείο που ενισχύει την ερμηνεία και εμπλουτίζει την εμπειρία του θεατή.

Κοινωνική λειτουργία

Το θεατρικό κοστούμι ενσαρκώνει τους κώδικες και τις ιεραρχίες της κοινωνίας που αντιπροσωπεύει. Υλοποιεί στη σκηνή τις ταξικές διακρίσεις, τις σχέσεις εξουσίας και τις ενδυματολογικές συμβάσεις μιας εποχής.

Αυτή η κοινωνική λειτουργία λειτουργεί σαν οπτικός κώδικας. Τα εκλεκτά υφάσματα, τα φωτεινά χρώματα και τα διακοσμητικά στοιχεία σηματοδοτούν δύναμη και πλούτο. Αντίθετα, τα κουρέλια και τα χοντρά υφάσματα υποδηλώνουν φτώχεια ή κοινωνικό αποκλεισμό.

Ο θεατής αποκρυπτογραφεί αυτά τα στοιχεία αβίαστα. Συλλαμβάνει αμέσως τη δυναμική ισχύος μεταξύ των χαρακτήρων. Αυτή η οπτική ιεραρχία βοηθά στην παρακολούθηση της πλοκής και στην κατανόηση των διακυβευμάτων.

Αλλά προσοχή: οι ενδυμασίες μπορεί επίσης να είναι απατηλές. Ένας χαρακτήρας μπορεί να μεταμφιεστεί για να παραπλανήσει τους άλλους. Αυτή η διάσταση προσθέτει ένα επίπεδο πολυπλοκότητας στην ιστορία.

Στο αρχαίο θέατρο, αυτή η λειτουργία ήταν ήδη κεντρική. Ο Αριστοφάνης χρησιμοποίησε τα κοστούμια για να ασκήσει κριτική στην κοινωνία της εποχής του. Τα ρούχα έγιναν τότε πολιτικά όπλα.

Ακόμα και σήμερα, αυτή η λειτουργία παραμένει απαραίτητη. Επιτρέπει στο κοινό να προσανατολιστεί γρήγορα στον κόσμο του έργου.

Ψυχολογική λειτουργία

Η στολή λειτουργεί ως αποκάλυψη της ψυχής του χαρακτήρα. Αντανακλά τη βαθιά προσωπικότητά του και την εσωτερική του εξέλιξη σε όλη τη διάρκεια του έργου.

Αυτή η ψυχολογική λειτουργία λειτουργεί αμφίδρομα. Πρώτον, βοηθά τον ηθοποιό να ενσαρκώσει τον ρόλο του. Όταν φοράει το κοστούμι του, ο ηθοποιός αισθάνεται σωματικά τον ρόλο του. Το κοστούμι γίνεται ένα «δεύτερο δέρμα» που καθοδηγεί φυσικά την παράσταση.

Για τον θεατή, η ενδυμασία αποκαλύπτει άμεσα χαρακτηριστικά του χαρακτήρα. Ένα άτομο ντυμένο με κουρέλια υποδηλώνει φτώχεια ή υποβάθμιση. Τα σκούρα χρώματα προκαλούν μελαγχολία. Μια αλλαγή ρούχων μπορεί ακόμη και να συμβολίσει μια σημαντική εσωτερική μεταμόρφωση.

Αυτή η ψυχολογική διάσταση εμπλουτίζει την αφήγηση χωρίς την ανάγκη λέξεων. Το κοινό κατανοεί διαισθητικά την ψυχική κατάσταση του χαρακτήρα πριν καν μιλήσει. Είναι μια ισχυρή οπτική γλώσσα που ενισχύει το συναίσθημα και την αξιοπιστία της ιστορίας που αφηγείται στη σκηνή.

Συμβολική λειτουργία

Το κοστούμι γίνεται μια αληθινή οπτική γλώσσα που μεταφέρει ιδέες και έννοιες χωρίς την ανάγκη λέξεων. Αυτή η συμβολική διάσταση επιτρέπει στα κεντρικά θέματα του έργου να επικοινωνούνται άμεσα και διαισθητικά.

Τα χρώματα φέρουν καθολικές έννοιες: το κόκκινο προκαλεί πάθος ή θυμό, το λευκό υποδηλώνει αγνότητα ή αθωότητα και το μαύρο συχνά συμβολίζει τον θάνατο ή το πένθος. Αλλά τα κοστούμια πηγαίνουν ένα βήμα παραπέρα χρησιμοποιώντας επίσης υφές, μοτίβα και αξεσουάρ για να δημιουργήσουν νόημα.

Σε μια τραγωδία, ένας χαρακτήρας ντυμένος με κουρελιασμένα, σκούρα υφάσματα θα ενσαρκώσει οπτικά την κοινωνική του πτώση. Αντίθετα, τα περίτεχνα, χρυσά κοστούμια θα αντιπροσωπεύουν δύναμη και πλούτο. Αυτή η προσέγγιση λειτουργεί ιδιαίτερα καλά σε αλληγορικά έργα, όπου κάθε ρούχο μπορεί να αντιπροσωπεύει μια αφηρημένη ιδέα.

Το κοινό αποκωδικοποιεί ενστικτωδώς αυτά τα σύμβολα. Κατανοεί τα διακυβεύματα, τις εντάσεις και τα μηνύματα του έργου πριν καν τα αναφέρει ρητά ο διάλογος. Είναι ένα ισχυρό εργαλείο που εμπλουτίζει την κατανόηση της ιστορίας και ενισχύει τον συναισθηματικό αντίκτυπο της παράστασης.

Πρακτική λειτουργία

Πέρα από την αισθητική, τα κοστούμια πρέπει πάνω απ' όλα να επιτρέπουν στους ηθοποιούς να ερμηνεύουν σε καλές συνθήκες.

Η κινητικότητα παραμένει η κορυφαία προτεραιότητα. Οι ηθοποιοί τρέχουν, πηδούν, μάχονται και χορεύουν στη σκηνή. Τα κοστούμια τους προσαρμόζονται σε αυτές τις απαιτήσεις. Οι σχεδιαστές κοστουμιών χρησιμοποιούν ελαστικά υφάσματα, κοψίματα που δεν περιορίζουν την κίνηση και πρακτικά συστήματα στερέωσης.

Οι γρήγορες αλλαγές κοστουμιών επιβάλλουν επίσης τους δικούς τους κανόνες. Μεταξύ των σκηνών, ένας ηθοποιός έχει μερικές φορές λιγότερο από τριάντα δευτερόλεπτα για να αλλάξει ρούχα. Επομένως, τα κοστούμια ενσωματώνουν κρυφά φερμουάρ, μαγνητικά κουμπώματα ή αφαιρούμενα μέρη. Ορισμένα κομμάτια είναι σε στρώσεις για να επιτρέπουν αστραπιαίες μεταμορφώσεις.

Η ορατότητα είναι ζωτικής σημασίας. Από την τελευταία σειρά, κάθε χαρακτήρας πρέπει να παραμένει αναγνωρίσιμος. Οι ενδυματολόγοι επιλέγουν χρώματα που δημιουργούν αντίθεση και έντονα σχήματα. Αποφεύγουν τις υπερβολικά λεπτές λεπτομέρειες που χάνονται κάτω από τα φώτα της δημοσιότητας.

Τέλος, η ανθεκτικότητα είναι απαραίτητη. Μια στολή υποβάλλεται σε δεκάδες παραστάσεις. Αντέχει στο συχνό πλύσιμο, την εφίδρωση και τις επαναλαμβανόμενες κινήσεις χάρη στις ενισχυμένες ραφές και τα ανθεκτικά υφάσματα.

Η σημασία των κοστουμιών στη θεατρική σκηνοθεσία

Το κοστούμι γίνεται ένας πραγματικός σύντροφος για τον σκηνοθέτη. Λειτουργεί ως οπτική γλώσσα που μιλάει πριν καν ο ηθοποιός ανοίξει το στόμα του.

Από τη στιγμή που οι χαρακτήρες εμφανίζονται στη σκηνή, το κοινό τους αναγνωρίζει αμέσως μέσα από τις επιλογές ένδυσης. Ένα σκισμένο φόρεμα υποδηλώνει φτώχεια, μια στρατιωτική στολή προκαλεί εξουσία και ένα πολύχρωμο ντύσιμο υποδηλώνει χαρά. Αυτή η άμεση σύνδεση διευκολύνει την κατανόηση της πλοκής.

Τα κοστούμια επίσης αγκυροβολούν τη δράση στην χρονική της περίοδο. Μεταφέρουν το κοινό στην Ιταλική Αναγέννηση ή στη λαμπρή δεκαετία του '20 χωρίς να ειπωθεί ούτε μια λέξη. Αυτή η χρονική διάσταση ενισχύει την αξιοπιστία του θεατρικού κόσμου.

Για τον ηθοποιό, το κοστούμι γίνεται ένα δεύτερο δέρμα που μεταμορφώνει την ερμηνεία του. Το να φοράει κορσέ αλλάζει τη στάση του σώματος, το να φοράει μπότες αλλάζει το βάδισμα. Αυτή η σωματική μεταμόρφωση βοηθά τον ηθοποιό να ενσαρκώσει πλήρως τον ρόλο του.



Τέλος, η ενδυμασία εξελίσσεται μαζί με την πλοκή. Μια αλλαγή ρούχων μπορεί να σηματοδοτήσει μια ψυχολογική μεταμόρφωση του χαρακτήρα ή να σηματοδοτήσει μια νέα δραματική φάση. Έτσι, συμμετέχει ενεργά στην οπτική αφήγηση της παράστασης.